 |
||
|
 |
|||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
In dit artikel leggen we uit wat het SISO-indelingssysteem in de bibliotheek is, hoe je aan een SISO-code komt en wat je ermee kunt.
Het SISO is een inhoudelijk systeem waarmee de informatieve boeken in een bibliotheek zijn ingedeeld op onderwerp. De SISO-code van een boek geeft aan bij welk onderwerp het is ingedeeld en het bepaalt de plaats in de kast waar je het kunt vinden (het SISO wordt daarom ook wel een plaatsingssysteem genoemd).
SISO is universeel: het probeert alle menselijke kennis te omvatten, zodat materiaal over elk onderwerp met behulp van het SISO kan worden ingedeeld. De basis van het SISO zijn de wetenschapsgebieden.
De onderwerpen zijn hiërarchisch geordend, met telkens een vertakking in deelonderwerpen. Daarom wordt het systeem ook wel de SISO-boom genoemd. Boven in de boom zijn de onderwerpen erg breed en abstract, onderin de boom zijn ze specifiek en concreet. De verschillende hiërarchische niveaus worden hoofdrubrieken, onderrubrieken, deelrubrieken, kleine rubrieken en bijrubrieken genoemd. Gemakshalve spreken wij op alle niveaus van "onderwerpen".
Bij elk onderwerp hoort een bepaald nummer, de SISO-code (door sommigen geschreven als: Sisocode). Dat heeft het voordeel dat het kort is en makkelijk op de kaft kan worden vermeld. Aan de SISO-code kun je bovendien zien waar het onderwerp in de boom thuishoort. Het nummer bestaat normaliter uit maximaal 5 cijfers, bij hoge uitzondering 6 cijfers. SISO is gebaseerd op het decimale stelsel, waarbij tussen het 3e en 4e cijfer een punt staat (bijvoorbeeld: "367.1").
Een takje van de SISO-boom:
Een bepaald boek over stresspreventie is bijvoorbeeld ingedeeld bij SISO-code "367.1". Daardoor weet je meteen dat je naar de afdeling bedrijfseconomie moet. In de kast aldaar vind je een plank waarop staat "366-367 Leer van de organisatie". Op die plank staan de boeken op volgorde van SISO-code (366.1, 366.2, ...) en binnen één SISO-code meestal op volgorde van de naam van de auteur. Hopelijk staat het boek dat je zocht ertussen. Op dezelfde plank vind je allerlei andere boeken rond hetzelfde onderwerp.
Het SISO wordt veel gebruikt in de Nederlandse en Vlaamse openbare bibliotheken en in mediatheken in het onderwijs. Maar er zijn ook andere systemen in gebruik. "SISO" is een afkorting van: Schema voor de Indeling van de Systematische Catalogus in Openbare Bibliotheken. De eerste versie van het SISO verscheen in 1958. Sindsdien is het ruim 20 keer bijgesteld.
Stel dat je de SISO-code weet waarin je geïnteresseerd bent. Je hebt bijvoorbeeld iets gelezen over een rattenplaag in de managementliteratuur, je bent daardoor geïnteresseerd geraakt in het onderwerp kantoorpolitiek en je hebt ontdekt dat boeken over dat onderwerp zijn ingedeeld in SISO-code 367.1 (bedrijfspsychologie en -sociologie).
"367.1": wat kun je nu met die SISO-code?
Dat is een heel voor de hand liggende vraag, want je wilt tenslotte weten waar de boeken over jouw onderwerp staan. Maar gek genoeg hebben de bibliotheken dit vergeten. Er is geen documentatie van de SISO-onderwerpen beschikbaar op het web, noch een zoekfunctie voor de SISO-code. De bibliotheken veronderstellen dat je andere methoden gebruikt om een informatief boek te zoeken, zoals zoeken op auteur, titel of trefwoord.
Als je toch de SISO-code van een onderwerp wilt weten dan zul je die via een omweg moeten opzoeken.
Als je al een bibliotheekboek hebt over jouw onderwerp dan kun je waarschijnlijk de SISO-code van de rug aflezen. Daarop staat bijvoorbeeld onderaan iets als "367.1-jans". Dat wil zeggen: de SISO-code is 367.1 en de eerste letters van de naam van de Auteur zijn "Jans". De boeken staan binnen één bepaalde SISO-code op volgorde van de auteursnaam en die paar lettertjes maken het sorteren en opzoeken makkelijker.
Je kunt zoeken op trefwoord in de catalogus van jouw bibliotheek en dan bij een gevonden boek (of website) kijken welke SISO-code erbij staat. Het is dan wel zaak om even door te zoeken naar verschillende boeken, want het risico bestaat dat je een boek treft dat voornamelijk over een ander onderwerp gaat en daardoor bij een andere SISO-code is ingedeeld.
Het SISO is nergens volledig gedocumenteerd op het web. De beperkte informatie die er is, benoemt alleen een deel van de onderwerpen en SISO-codes. Er is geen inhoudelijke beschrijving van de onderwerpen en geen zoeksysteem waarmee je de SISO-code kunt vinden bij jouw trefwoord of onderwerp. Sommige bibliotheekcatalogi bieden die mogelijkheid misschien wel. SISO is uitsluitend gedocumenteerd in losbladige gedrukte vorm en op CD-ROM. Op deze pulicaties rust auteursrecht en overname op het web is niet toegestaan.
Veel bibliotheekgebruikers vinden het SISO niet erg gebruiksvriendelijk. De indeling van het SISO en de benaming van de onderwerpen is soms een tikje vaag, abstract en onbegrijpelijk. Het SISO is een academische manier om alle denkbare onderwerpen in één hiërarchische indeling onder te brengen. Dit is wellicht een goede oplossing voor informatieprofessionals, maar de onderwerpen in het SISO zijn niet altijd hanteerbaar voor de 'gewone gebruiker'. Wie zou bijvoorbeeld op het idee komen om de volgende onderwerpen te kiezen, op zoek naar een boek over de spelregels van het voetbal?
Vergelijk dat eens met de eenvoudige gezond-verstand-indeling van Leren.nl:
Shirky wijst op het fenomeen dat indelingssystemen bij bibliotheken doorgaans worden geoptimaliseerd voor het aantal boeken op de plank. Dat leidt vaak tot een kromme of onlogische indeling van onderwerpen. Zijn beschouwing gaat overigens niet specifiek over het SISO, maar is er vermoedelijk op van toepassing.
Sommige onderwerpen doen nogal oubollig aan ("626.3 Klos- en naaldkant"), terwijl een modern onderwerp als "528.5 Internet" in februari 2004 - zo'n 8 jaar na de opkomst van Internet in de publieke belangstelling - nog nauwelijks onderverdeeld was. Dit heeft onder andere te maken met de traditionele wijze waarop SISO wordt onderhouden en gepubliceerd: in losbladige gedrukte vorm. Kleine wijzigingen en verbeteringen worden pas aangebracht als er aanleiding is om de betreffende pagina te vervangen.
Boeken over één onderwerp kunnen terecht komen in verschillende takken van de SISO-boom. Boeken over "stress" kun je bijvoorbeeld aantreffen bij 604.6 ("Psychosomatiek - Psychologie van het ziek zijn") en 367.1 ("bedrijfspsychologie en -sociologie"). Dit heeft te maken met de verschillende invalshoeken van het onderwerp (in dit geval: medisch en bedrijfskundig). Een ander voorbeeld is het onderwerp "paarden", dat je kunt terugvinden bij dieren, sport en boerderijen. Helaas moet je daardoor heen en weer lopen tussen verschillende kasten in de bibliotheek. Dit verschijnsel is eigenlijk onvermijdelijk bij een hiërarchisch indelingssysteem, waarbij er nu eenmaal verschillende invalshoeken zijn en elk boek slechts op één plaats kan staan. De SISO-redactie en de werkgroep Classificatie zijn wel bezig om het SISO hier en daar eenvoudiger te maken.
De SISO-indeling kan niet zomaar worden verbeterd, omdat dan alle bibliotheken die het systeem gebruiken de kasten zouden moeten herindelen en de betreffende boeken zouden moeten verplaatsen. De SISO-indeling moet dus zeer weloverwogen evolueren en dat gaat nu eenmaal langzaam. Het SISO kan de ontwikkelingen daardoor niet altijd bijbenen.
Soms kiest een bibliotheek voor een ad hoc verbetering. Dan worden bijvoorbeeld boeken rond een bepaald populair onderwerp (zoals: "solliciteren") uit verschillende SISO-takken bijeen geraapt in een aansprekende themakast. De bibliotheek slaagt er dan echter niet altijd in om de alternatieve indeling van de boeken ook duidelijk aan te geven in de (online) catalogus.
Vanwege de kritiek op het SISO zijn er ook andere indelingssystemen. In Nederland is in 1999 het PIM ontwikkeld (Presentatiesysteem Informatieve Media), dat bedoeld is voor de kleinere bibliotheken. In Vlaanderen ontwikkelden verschillende bibliotheken het ZIZO-systeem (Zonder Inspanning Zoeken).
Informatievaardigheden: websites over het zoeken, verwerken en beoordelen van relevante informatie.
Informatie over de beroepen bibliothecaris en mediathecaris.
De officiële site van het facilitair bedrijf dat het SISO beheert:
"Groeien Nederlandse en Vlaamse openbare bibliotheken uit elkaar?" Een rapport in opdracht van het Samenwerkingsverband Bibliotheek- en Documentatiewezen Nederlandse Taalunie (2000), met onder andere aandacht voor de problematiek rond het (min of meer) gezamenlijke SISO, het Nederlandse PIM en het Vlaamse ZIZO.
Bij de redactie van dit artikel is dankbaar gebruik gemaakt van commentaar van de Werkgroep Classificatie van NBD/Biblion d.d. 23 maart 2004. Deze werkgroep vertegenwoordigt de diverse geledingen van de openbare bibliotheken en houdt zich bezig met de aanpassing van het SISO aan nieuwe ontwikkelingen.
Auteur: René Pijlman
Bron: www.leren.nl/artikelen/2004/siso.html
Copyright © 1999-2024 Applinet
Alle rechten voorbehouden
Colofon
